15 Aralık 2024, Pazar
Yeni Yazılar

Alacak Sigortaları

Bir kişinin üçüncü kişilerdeki alacaklarım güvence altına almak amacıyla yaptırdığı sigortaya alacak sigortası adı verilir. Alacak sigortası, borcun ödenmemesi tehlikesine karşı sigorta güvencesi sağlar. Buna göre, borçlunun ölmesi, iflas etmesi, işsiz kalması veya iş göremez duruma gelmesi gibi hâllerde bu sigorta devreye girer, bakiye kredi borcu sigorta şirketi tarafından karşılanır. Bu yönüyle, alacak sigortalarında hem alacaklı hem de borçlu korunmuş olur.

Alacak sigortaları, doğrudan alacaklı tarafından yaptırılabileceği gibi, borçlu tarafından alacaklının lehtar gösterilmesi suretiyle de yapılabilir.

Uygulamada karşılaşılan alacak sigortası türleri şunlardır:

  • Kredi Sigortalan
  • Borç Ödeme Sigortası
  • Kredi Hayat Sigortası
  • Mevduat Sigortası

1. Kredi Sigortaları

Kredi sigortası, alacaklının belirli bir kişideki alacağının; borçlunun iflâsı, konkordato ilân etmesi, ölümü, ortadan kaybolması vb. nedenlerle ödenmemesi tehlikesine karşı yapılan bir sigortadır. Kredi sigortası genel şartları 01.02.2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Kredi sigortaları, kapsama alanına göre ihracat kredi sigortası ve yurtiçi kredi sigortası olmak üzere ikiye ayrılır.

a) İhracat Kredi Sigortası

İhracat kredi sigortası, ihracatçı konumundaki sigortalının yaptığı ihracat bedelini borçlunun iflâsı, konkordato ilân etmesi, ölümü, ortadan kaybolması vb. nedenlerle kısmen veya tamamen alamamasından kaynaklanan maddi zararları teminat altına alan bir sigortadır43. Bu sigorta sayesinde ihracat yapan şirketler (poliçe şartlan dahilinde) yurtdışı satışlardan kaynaklanan alacaklarını güven altına alarak, risklerini kontrol etmekte ve ihracat hacimlerini artırmak için uygun ortama kavuşmaktadırlar.

İhracat Kredi Sigortası Genel Şartlarına göre, bu sigorta ile kredili ihracat işlemlerinde aşağıdaki hâllerden birine bağlı olarak, ihracatçı konumundaki sigortalının yaptığı ihracat bedelini kısmen veya tamamen alamamasından kaynaklanan maddi zararlar teminat altına alınır: • Alıcının iflas etmesi,

 

  • Alıcının tüzel kişi olması hâlinde, borçlarını ödeyememesi nedeniyle hakkında tasfiye karan alınması,
  • Alıcının borçlarının ödenmesi ile ilgili olarak bir mahkeme veya yetkili bir resmi merci tarafından tüm alacaklılan bağlayan kısıtlayıcı bir karar alınması,
  • Alıcı hakkında yapılan icra takibinin sonuçsuz kalması,
  • Alıcının borç ödemede acze düşmesinin belgelenmesi veya bu durumun sigortacı tarafından kabul edilecek başka bir şekilde kanıtlanması,
  • Alıcının borçlan ile ilgili konkordato ilan etmesi ve hukuki olarak yukanda belirtilen durumlara eşdeğer görülen diğer hâller

aa) Kapsam ve Sınırları

İhracat kredi sigortası, sigortalının muhtelif alıcılarla yaptığı sözleşmelere göre faturalandınlan ve bedeli özel şartlarda belirlenen süre içinde ödenmesi kararlaştmlan mal ve hizmet satışlarına uygulanır. Sigortalı ile alıcılar arasında imzalanan ve içeriği genel şartlarda tanımlanan satış sözleşmelerine göre yapılan tüm satışların sigorta kapsamında bulunması esastır. Sigortalı bu amaçla, söz konusu satış sözleşmeleriyle ortaya çıkan cirosunu özel şartlarda belirlenen usullere göre sigortacıya beyan eder.

İhracat kredi sigortasıyla teminat altına alman alıcılar, onaylanmış alıcılar ve onaylanmamış alıcılar olmak üzere ikiye aynlır:

Onaylanmış Alıcılar: Sigorta teminatı, sigortacının yazılı olarak onayladığı alıcılarla sigortalının yaptığı satış sözleşmelerinden doğan alacaklan için geçerlidir. Sigortalı tarafından yapılan talebin kabulü hâlinde sigortacı, bir kredi limit formu ile söz konusu alıcı için tahsis ettiği kredi limitini bildirir. Teminatın şartları ve sigortacı tarafından alınması talep edilen önlemler bu formda belirtilir. Alıcıların onaylanması hâlinde teminat, sigortalının ilgili alıcı için yaptığı kredi limiti başvurusunun sigortacı tarafından alındığı tarih itibariyle veya bu tarihten sonra yapılan sevkıyatlarla ilgili olarak ortaya çıkan kredi rizikolan için geçerli olur.

Onaylanmamış Alıcılar: Sigorta özel şartlarında gösterilmek koşuluyla sigorta teminatı, sigortacının henüz ön onayını vermemiş olduğu alıcılara yapılan satışları da kapsayabilir. Ancak, bunun için, sigortacının alıcı için yapılan onay başvurusunu daha önce reddetmemiş ve bundan önce alıcı ile yapılan alışverişlerde her bir teslimat için ödemenin zamanında yapılmış olması şarttır.

bb) Teminat Dışında Kalan Hâller

Aşağıdaki nedenlerden birine bağlı olarak doğrudan veya dolaylı şekilde ihracat bedellerinin transferini engelleyen veya geciktiren hâller sigorta teminatı dışındadır:

  • Herhangi bir nükleer yakıttan veya nükleer yakıtın yanması sonucu nükleer atıklardan veya bunlara atfedilen sebeplerden meydana gelen iyonlayıcı radyasyonlar veya radyo-aktivite bulaşmalan ve bunların gerektirdiği inzibati ve askeri tedbirler
  • Deprem, yanardağ püskürmesi, deniz depremi, meddücezir, sel ve su baskını, yer kayması gibi doğal afetler
  • Bedeli teslimden önce ödenen veya sigortalının ülkesindeki bir banka tarafından gayrikabilirücu vesaik karşılığı akreditif verilmek suretiyle teyit edilen satışlar
  • Sigortalının, vekilinin, yardımcılarının veya sigortalı adına hareket eden herhangi bir kişinin satış sözleşmesi hükümlerini yerine getirmemesi ihmali, hatası, suistimali veya satış bedelini tahsil eden herhangi bir bankanın iflası, ihmali veya hatası
  • Alıcının acentesinin veya mal bedelini tahsil eden bankanın ödeme gücünü kaybetmesi veya ödemeden kaçınması sebebiyle mal bedelinin ödenmemesi
  • İhracatçı veya alıcının ihracat ve ithalat rejimi hükümlerini gereği gibi yerine getirememesi sebebiyle ortaya çıkan zarar
  • Malın evsafına ve durumuna veya ihracat anlaşması hükümlerine ilişkin olarak ihracatçı ile alıcı arasında ihtilaf çıkması
  • Mal veya hizmet mübadeleleri, mal veya hizmet karşılığı satışlar
  • 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununda belirtilen terör eylemleri ve bu eylemlerden doğan sabotaj sonucunda oluşan veya bu eylemleri önlemek ve etkilerini azaltmak amacıyla yetkili organlar tarafından yapılan müdahaleler sonucu meydana gelen biyolojik ve/veya kimyasal kirlenme, bulaşma veya zehirlenmeler nedeniyle oluşacak bütün zararlar

cc) Sigorta Tazminatının Ödenme Esasları

İhracat kredi sigortasında sigortacının ödemekle yükümlü olduğu sigorta tazminatı, sigorta ettirenin borçludan tahsil edemediği alacak tutan kadardır. Alacaklı, borçludan alacağının bir kısmını tahsil etmişse bu kısım sigorta tazminatından düşülür. Zararın hesaplanmasında; satış sözleşmesine göre vadesi geldiği halde ödenmemiş (muaccel) borç miktan, alıcının neden olduğu ek giderler ve yasal giderlerin sigortacının onayıyla sigortalı tarafından yapılan kısmı dikkate alınır.

Sigorta tazminatının talep edilmesi, teminat kapsamındaki bir olay sonucunda rizikonun gerçekleşmesine bağlıdır. Bu kapsamda, alacağın vadesi gelmesine rağmen ödeme yapılmaması üzerine, sigortalı, 120 gün (alıcının iflası hâlinde 30 gün) içinde sigortacıdan müdahale talebinde bulunmak zorundadır. Müdahale talebini alan sigortacı, sigortalıdan aldığı vekâletle alacağın tahsili için girişimlerde bulunur. Bu amaçla sigortacı, öncelikle diyalog yolu ile fatura tutarını tahsile çalışır ve alıcıya ödeme yapması için son kez 7 günlük süre verir. Bu sürenin geçmesine rağmen ödeme yapılmamış ise, alıcının ülkesindeki hukuk bürolan vasıtası ile alıcı aleyhinde dava açılır. Bu davanın sonuçlanması ve sonucunda alıcının ödeme yapması, müdahale talebinden itibaren 5 ay geçmesine rağmen gerçekleşmemiş ise sigortacı dava neticesini beklemeden ilgili fatura tutarının %90’lık kısmını hasar olarak öder. Dava sonuçlanıp, alıcıdan faturanın tamamı sigortacı tarafından tahsil edildiği takdirde, kalan %10 sigortalıya ödenir.

b) Yurtiçi Kredi Sigortası

Yurtiçi kredi sigortası, satıcı konumundaki sigortalıları, Türkiye sınırlan içinde yaptığı kredili satış işlemlerinde alıcılar tarafından borçlanm ödeyememe riskine karşı güvence altına alan sigortadır. Bu sigorta ile sigortalılar, yurt içindeki alıcıların iflas etmesi ya da poliçede belirtilen şartlarda borçlarını ödeyememesi riskine karşı teminat alınırlar.

Buna göre sigorta sözleşmesi ile kararlaştmlan kredili satış ve kredili hizmet işlemlerinde alıcının;

  1. İflas etmesi,
  2. Tüzel kişi olması hâlinde, borçlarını ödeyememesi nedeniyle hakkında tasfiye karan alınması,
  3. Borçlarının ödenmesi ile ilgili olarak bir mahkeme veya yetkili bir resmi merci tarafından tüm alacaklılan bağlayan kısıtlayıcı bir karar alınması,
  4. Borç ödemede acze düşmesinin belgelenmesi veya bu durumun sigortacı tarafından kabul edilecek başka bir şekilde kanıtlanması suretiyle yapılan icra takibinin sonuçsuz kalması,
  5. Borçlan ile ilgili konkordato ilan etmesi ve hukuki olarak yukarıda belirtilen durumlara eşdeğer görülen

 

diğer hâller sonucu satıcı konumundaki sigortalının Türkiye Cumhuriyeti sınırlan içinde yaptığı satışların bedelini kısmen veya tamamen alamaması nedeniyle uğrayacağı maddi zararlar,

6. Ayrıca sözleşme olması şartı ile; yukarıda sayılan hâllerin dışında alıcının sözleşmede kararlaştınlan şartlarla mal veya hizmet bedelini ödememesi (temerrüt) hali teminat altına alınmıştır.

Bu tür sigortalarda rizikonun gerçekleşmiş sayılabilmesi için, borçlunun aciz durumuna düşmüş olması yeterli değildir; ayrıca alacaklının borçluya karşı icra takibinde bulunduğu hâlde alacağını tahsil edememiş olması da gerekir. Alacaklı zaten sigorta var düşüncesiyle borçluyu takipten vazgeçemez, alacağı tahsil etmek için tüm yasal işlemleri yapmalıdır. Buna rağmen alacağın tahsil edilememesi hâlinde sigorta güvencesi devreye girecektir. Hiç kuşkusuz taraflar sözleşme ile bu durumun aksini kararlaştırabilirler. Sigorta sözleşmesinde rizikonun gerçekleşmiş sayılması için borçlunun acze düşmesi yeterli görülerek aynca bir icra takibine gerek olmadığına ilişkin bir düzenleme yapılması hâlinde alacaklı doğrudan doğruya sigorta şirketine başvurabilecektir. Sigortacı alacaklıya yaptığı ödeme nispetinde onun haklarına sahip olur ve alacağını borçludan tahsil olanağına kavuşur.

2. Borç Ödeme Sigortası

Borç ödeme sigortası, işsiz kalma ya da kaza veya hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik hâllerinin gerçekleşmesi sonucu sigortalının poliçede belirtilen ve sözleşmeye istinaden yapması gereken ödemelerini azami tazminat tutan ve süresi ile sınırlı olmak üzere teminat altına alan bir sigortadır. Bu sigorta, uygulamada özellikle bankaların tüketici kredisi veya kredi kartı müşterilerine yönelik olarak yapılır45. Buna göre, sigortacı poliçede öngörülen rizikolardan birinin gerçekleşmesi üzerine adeta borçlunun yerine geçer ve kredi taksitlerine ilişkin ödemeleri yapar.

Borç ödeme sigortası, bankalar tarafından yaptırılmakla birlikte, sigorta primini ödeme yükümlülüğü kredi borçlusuna aittir. Borç ödeme sigortası isteğe bağlı bir sigortadır, kredinin bir şartı olarak ileri sürülmesi TKHK.m.lO’a aykırıdır

Borç ödeme sigortasında sigortacı, sigortalının işsiz kalması ya da bir kaza veya hastalıktan kaynaklanan geçici iş göremezlik hâlleri için birlikte veya ayrı ayrı sigorta teminatı verebilir. İşsizlik ya da geçici iş göremezlik hâllerinden herhangi birinin gerçekleşmesi sebebiyle tazminat alınması durumunda, diğer hâlden kaynaklanan tazminat talepleri karşılanmaz. Teminat kapsamına alman hâller poliçede açıkça belirtilir.

işsizlik Teminatı: Sigortalının işsiz kalması durumunda, sözleşmeye istinaden yapması gereken ödemeleri, işsizlik teminatı kapsamında karşılanır. Borç Ödeme Sigortası Genel Şartlarına göre (m.A.3), sigortalının işsiz kalması hâlinde, poliçede gösterilen azami tazminat süresi ve azami tazminat tutan ile sınırlı olmak kaydıyla, sigortalı yeni bir işe başlayana kadar işsizliğin devam ettiği her bir tam ay için aylık tazminat tutan kadar ödeme yapılır. Bir aydan eksik süreler için, her bir gün başına aylık tazminat tutarının 1/30’una eşit bir tutar hesap edilir ve ödenir. Sigortalı, poliçede daha kısa bir süre belirtilmediği takdirde, teminat kapsamında ödenmiş olan son aylık tazminattan sonraki altı ay süresince sigortacıdan başka bir işsizlik tazminatı talebinde bulunamaz. İki veya daha fazla işsizlik süresi arasında altı ay veya yukarıda belirtildiği üzere poliçede belirlenen daha kısa bir süre bulunması durumunda, takip eden işsizlik süresi için bekleme süresi uygulanmaz.

Aşağıdaki hâllerden herhangi birisi nedeniyle doğan işsizlik süresi için tazminat ödenmez.

a)      Sigorta sözleşmesi yapılırken sigortalı tarafmdan bilinen veya bilinmesi gereken nedenlere bağlı işsizlik süresi

b)   Muafiyet süresi içinde gerçekleşen işsizlik

c)    Sigortalının iş sözleşmesinin işveren tarafmdan ilgili mevzuata göre haklı nedenlerle feshedilmesi

d)   Sigortalının işverenle anlaşarak işten ayrılması

e)      Sigortalının ilgili mevzuata göre haklı sayılan bir neden olmaksızın istifa ederek işten aynlması

f)       İşin gereği olarak çalışmaya dönemsel veya mevsimsel ara verilen hâller dolayısıyla geçirilen işsizlik süresi

g)   Grev veya lokavt dolayısıyla geçirilen işsizlik süresi

h)     Sigortalının kendi niteliklerine uygun bir işi makul şartlara uygun olarak aradığını belgeleyemediği işsizlik süresi

 

Geçici  Göremezlik Teminatı: Tam teşekküllü bir hastane raporu ile belgelendirilmek kaydıyla, sigortalının kaza veya hastalık nedeniyle, geçici süre ile iş yapma yeteneğini kaybetmesi bu teminatın kapsamına girer. Sigortalının çalıştığı süre içinde geçici iş göremezliğe maruz kalması hâlinde, azami tazminat süresi ve tutan ile sınırlı olmak kaydıyla, sigortalıya geçici iş göremezliğin devam ettiği her bir tam ay için aylık tazminat tutarı kadar ödeme yapılır. Bir aydan eksik süreler için, her bir gün başına aylık tazminat tutarının 1/30’una eşit bir tutar hesap edilir ve ödenir. Poliçede daha kısa bir süre öngörülmediği takdirde, sigortalı, teminat kapsamı altında ödenmiş son tazminattan sonra, söz konusu ödemenin temelini teşkil eden nedenlerden kaynaklanmayan geçici iş göremezlik hâlleri için bir ay, aynı veya ilişkili bir nedene bağlı olan geçici iş göremezlik hâlleri için ise altı ay süreyle sigortacıdan yeni bir talepte bulunamaz. İki veya daha fazla geçici iş göremezlik dönemi arasında geçici iş göremezliğin niteliğine bağlı olarak bir ay yahut altı ay veya yukanda belirtildiği üzere poliçede belirlenen daha kısa bir süre bulunması durumunda, takip eden geçici iş göremezlik dönemi için bekleme süresi uygulanmaz.

Buna karşılık, aşağıdaki hâllerden herhangi birisi nedeniyle ortaya çıkan geçici iş göremezlik süresi için aylık tazminat ödenmez.

a)        Sigorta sözleşmesinin yapılması esnasında mevcut bulunan bir özürden veya kronik veya yinelemeli bir hastalıktan veya teminat için yapılan başvuru tarihinde sigortalı tarafından bilinen veya teminatın başlamasından önceki 12 aylık süre zarfında maruz kalınan herhangi bir nedenden kaynaklanan geçici iş göremezlik

b)       Kaza hali hariç olmak üzere, muafiyet süresi içinde gerçekleşen geçici iş göremezlik

Teminat Dışında Kalan Hâller: Aşağıdaki hâller borç ödeme sigortasının teminat kapsamı dışında olup, ancak ek sözleşmeyle teminat altına alınabilir:

a)      Profesyonel olarak çalışan veya ticari faaliyette bulunan sigortalının özel şartlarda belirlenen hâller sonucu sözleşmeye göre yapması gereken ödemeleri yapamaması

b)     Sigortalının mesleği olması durumunda, her türlü profesyonel spor faaliyetleri

c)     Amatör olarak yapılsa bile tehlikeli sporlar (dağcılık, havacılık, su altı sporları, ralli, motokros ve özel şartlarda belirlenecek diğer faaliyetler) ve bunlara ilişkin spor müsabakaları ile sürat ve mukavemet yarışları yapılması sırasında meydana gelen geçici iş göremezlikler

d)    Her türlü doğal afetler ile salgın hastalıklar ve pandemik hastalıklardan kaynaklanan işsizlik ve/veya geçici iş göremezlik

e)     İşsizlik teminatı için, işsizlik halinin yurt dışında gerçekleşmiş olması

f)       Sigortalının 18 yaşından küçük ya da 65 yaşından büyük olması

g)    İşsizliğin gerçekleştiği tarihte, poliçede daha kısa bir süre belirtilmemişse altı aydan az süre ile çalışılmış olması durumunda bu istihdam ilişkisinden kaynaklanan işsizlik süresi

h)     Poliçe özel şartlarında öngörülen asgari sürenin altında bulunan ve bir kez dahi yenilenmemiş olan belirli süreli bir iş sözleşmesi için, iş sözleşmesinin normal bitiş tarihinden başlamak üzere işleyen işsizlik süresi

i)       İsteğe bağlı cerrahi müdahaleler sonucunda gerçekleşen geçici iş göremezlik

j) Doğum ve hamileliğin normal sürecinden kaynaklanan geçici iş göremezlik

k) Hamileliği sonlandırmak amacıyla isteğe bağlı olarak yapılan müdahaleler ve bunların neticesinden kaynaklanan geçici iş göremezlik

1) Sigortalı tarafından analık yardımı alındığı dönemde, analık ile bağlantılı gerçekleşen geçici iş göremezlik

m) Psikiyatrik hastalıklar veya akıl hastalığından kaynaklanan geçici iş göremezlik

n) Kredi kartı hesap özetinde bulunan daha önceki aylara ilişkin ödenmemiş borç ve bunlara ilişkin

 

faizler ile daha sonraki aylara ilişkin taksit ve ödemeler

o) Kredi bakiyesinde bulunan daha önceki aylara

ilişkin ödenmemiş borç ve bunlara ilişkin faizler p) Sözleşmeye ilişkin ödemelerin zamanında yapılmaması nedeniyle oluşan her türlü faiz, vergi, ceza ve hukuki masraflar q) Bekleme süresini geçmeyen işsizlik veya geçici iş göremezlik hâlleri

Cevapla