Taşıma Sigortaları

Taşıma (nakliyat) sigortalan, sigortalı malların her türlü araç ile taşınması sırasında veya bu amaçla bekletildiği yerlerde uğrayabileceği hasarlara karşı bu malları güvence altına alan bir mal sigortası türüdür. Bu sigorta ile özellikle ticarî malların herhangi bir araçla bir yerden başka bir yere gönderilmesi

 

sırasında ortaya çıkan rizikolara karşı korunması amaçlanır. Taşıma sigortası, kamyon, tır, tren, gemi, uçak vb. taşıma araçları ile yapılan tüm taşımalarda gündeme gelebilir.

1. Türleri

Taşıma sigortaları çeşitli açılardan gruplara ayrılabilir. Öncelikle, taşıma işinde kullanılan ulaşım ağına göre şu şekilde bir ayrım yapılabilir:

1. Karada ve iç sularda taşıma rizikolarına karşı sigorta
2. Denizde taşıma rizikolarına karşı sigorta

Eski Kanunumuzda, kara ve iç sularda yapılan taşımalara ilişkin sigortalar ile deniz taşımalarına ilişkin sigortalar ayrı ayrı düzenlenmiş idi. 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ise bu ayrıma son vermiştir.

Taşıma sigortaları, sigortanın konusuna göre aşağıdaki şekilde bir ayrıma tâbi tutulabilir:

• Emtia Nakliyat Sigortaları: Bir malın bir yerden alınıp poliçede gösterilen varış yerine ulaşıncaya kadar, yolda veya gümrükte oluşacak zarar ve ziyanı teminat altına alan sigortalardır. Bu sigortayı yaptıran kişinin mal sahibi veya mal üzerinde menfaati olan sair kişilerden olması gerekir. Başkasına ait mallan taşıma taahhüdü altına giren bir kişinin bu mallan emtia sigortası ile değil de taşıyıcının malî sorumluluk sigortası ile sigorta ettirmesi Tekne Sigortaları: Gemi, motor, yat, deniz otobüsü ve vapur gibi deniz taşıtlarını deniz rizikolarına karşı sigortalayan ve belirli bir sefer (örneğin İstanbul-Milano seferi) veya süreyi (6 ay, 1 yıl gibi) kapsayan sigortalardır.

• Navlun Sigortaları: Bir geminin yük taşıma dolayısıyla kazanacağı para (navlun) veya gemi sahipleri ile işleticilerinin masrafları, gemide taşman mallar gibi tüm değerleri içine alan taşıma sigortasıdır. Bu tür sigortalar da belirli bir sefer veya süre üzerinden yapılır. Gemi battığı takdirde sigortalıya, gemide bulunan malın değeri, sigorta primi ve ödenen navlun tutan tazminat olarak verilir.
• Taşıyıcı Malî Sorumluluk Sigortaları: Taşıma işiyle uğraşan kişilerin müşterilerine karşı malî sorumluluk altına girdikleri hâllerde ödemeleri gereken tazminata yönelik sigortalardır. Örneğin, nakliyat ambarı sahibi, çeşitli müşterilerine ait malları bir kamyona yüklemiş, ancak kaza sonucunda bu mallardan bir kısmı hasar görmüştür. Bu durumda hasar gören malların sahipleri zararlarının tazmini için taşıyıcı firmaya başvuracaktır. îşte, taşıyıcının malî sorumluluk sigortası, ambar sahibinin ödeyeceği bu tazminatı güvence altına alan bir sigorta şeklidir. Hasar olduğunda ambar sahibi, önce müşterilerinin zararlarını karşılar, daha sonra bu tutarı, kendi zaran olarak sigortacıdan tahsil eder.

2. Riziko

Taşıma sigortasında, sigortacı, eşyanın taşıyıcıya teslimi tarihinden itibaren kanunen gönderilene teslim edilmiş sayıldığı zamana kadar geçen sürede meydana gelen hasardan sorumludur. Eşyanın taşıyıcıya teslim edildiği tarih aynı zamanda taşıma sözleşmesinin yapıldığı tarihtir. Eşya yerine ulaşınca taşıyıcı, gönderilene haber verir ve bunun üzerine gönderilen, taşıyıcıdan malı teslim alır. Malın teslimiyle sigorta sözleşmesi de sona ermiş olur.

Bu bildirimin yapılması herhangi bir nedenle gecikse ve mal geç teslim edilse bile sigortacının sorumluluğu, normal olarak malın teslim alınması gereken tarihte ortadan kalkar.

Taşıyıcı, malı teslim edeceği kişiyi bulamaz veya bulduğu hâlde bu kişi teslim almazsa durumu derhâl gönderene bildirmek zorundadır. Bu bildirim üzerine gönderenin vereceği talimata göre taşıyıcı malı teslim eder ve sigortacı da bu tarihte sorumluluktan kurtulur. Malın alıcıya teslim edilemediğini gönderene bildirmek mümkün olmaz veya bildirime rağmen herhangi bir cevap alınamazsa taşıyıcı mahkemeye başvurarak eşyanın bir emanetçiye (yeddiemin) bırakılmasını sağlar. Bu durumda sigorta sözleşmesi, malın emanetçiye teslim tarihinden itibaren sona erer.

Taşıma sigortalarında, sigortacı, bu süre içinde sigorta konusu mala gelecek her türlü zarardan, nedeni ne olursa olsun, sorumlu olur. Hatta taşıma işini yapan kişilerin kasten veya ihmal ile neden olduklan hasarlardan da sigortacı sorumludur^[1].

Aynı şekilde, zorunlu nedenlerle taşıma işinin geçici

olarak durması veya taşımanın yapıldığı yol, araç veya taşıma

* i j 12 türü değişse bile sigortacının sorumluluğu devam eder .

Deniz taşıma sigortalarında rizikonun kapsamına giren teminatlar hakkında uluslararası nitelikte 3 ayn kloz vardır.

Tam hasar klozu: Bu tür bir kayıt taşıyan poliçelerde, sigortacı, sadece tam hasar hâlinde ödeme yapar. Bunun için taşımanın yapıldığı aracın tamamen batması ve gerek geminin gerekse içindeki malların hiçbir şekilde kurtanlamaması gereklidir. Diğer hasarlara karşı sigortacının sorumluluğu yoktur.

Kısmî hasar klozu (I.C.C.F.P.A Klozu): Bu klozu taşıyan sigorta poliçeleri, aşağıdaki rizikoları güvence altına alır:

• Geminin batması veya karaya oturması
• Başka bir gemi ile çarpışması (çatması)
• Herhangi bir sabit veya yüzer cisme çarpması
• Yangın veya infilâk
• Yükün zorunlu bir nedenle sığınma limanına boşaltılması
• Yükleme, boşaltma ve aktarma sırasında malın kısmen ya da tamamen hasar görmesi
• Tüm rizikolar klozu (I.C.C. Ali Risk): Taşıma sigortalarında tüm rizikoları kapsayan bir kayıt düşülmesi hâlinde sigortacı, hangi nedenle olursa olsun mala gelen hasardan sorumlu olur. Bu kloz, en geniş teminat içermesine rağmen aşağıdaki hususlar sigorta güvencesi dışındadır:
• Savaş, isyan, terörizm rizikoları
• Kötü ambalâj veya malın ayıplı olmasına ilişkin rizikolar
• Her türlü gecikme rizikolan
• Fare, kurt, sıçan gibi hayvanların vereceği zarara ilişkin rizikolar
• Donatanın (gemi sahibi veya işletenin) iflâsı ve malî kusuruna ilişkin rizikolar
• Sigortalı tarafından bilinen denize ve yüke dayanıksız olma rizikolan
• Sigortalının bilerek kusurlu idaresine ilişkin rizikolar

3. Poliçe

Taşıma sigortalarına ilişkin sigorta poliçeleri, diğer sigorta poliçeleri ile aynı unsurları taşır. Ancak bu sigorta türünün özelliği dolayısıyla taşıma sigortası poliçelerinde ilâve bazı hususlar da yazılmak zorundadır. Taşıma sigortası poliçelerinde şunlar bulunur:

• Eşyanın taşınacağı araç
• Taşımada izlenecek yol
• Taşıyıcının adı ve soyadı, ticaret unvanı
• Tespit edilmişse taşıma süresi
• Eşyanın taşıyıcıya teslim edildiği yer
• Teslim yeri

Öte yandan uygulamada tek tip poliçe yerine özel şekilli poliçelere de rastlanır. Bunlara da kısaca değinmekte yarar vardır:

Flotan (geçici) poliçe: Bir poliçenin düzenlenebilmesi için gerekli olan bilgilerin bir kısmının bilinmediği hâllerde düzenlenen poliçelerdir. Örneğin, ithal edilecek malların taşınacağı kamyon plâkalarının belli olmaması, yüklenecek emtianın değerinin veya kaç partide geleceğinin bilinmemesi hâllerinde flotan poliçe düzenlenir. Bu tür poliçelerin düzenlenebilmesi için malın yüklenmesinden önce teminat verilmesi gerekir.

Kat’î (kesin) poliçe: Flotan poliçedeki eksik unsurların tamamlanması veya taşıma ile ilgili tüm unsurların bilindiği hâllerde düzenlenen taşıma poliçesidir.

Abonman poliçe: Sürekli eşya taşıtan firmalar, ithalâtçılar ve ihracatçılara yönelik olarak hazırlanan ve prim indirimi yapılmak suretiyle sigorta ettirenin belirli bir süre için sigortacıya bağlı olmasını sağlayan poliçelerdir. Abonman poliçeleri en fazla 1 yıl için yapılabilir. Bu süre içindeki eşya taşımalarınm tamamı tek poliçe ile sigorta güvencesi altına alınır.

4. Rücu Davaları

Taşıma sigortalarında, sigortalısına ödemede bulunan sigorta şirketinin hasardan sorumlu olan taşıyanlara karşı açtığı rücu davaları uygulamada sıkça görülmektedir. Bilindiği üzere, taşıma ilişkisinde taşıtan durumundaki sigortalı hangi haklan haiz ise, rücu davasında sigorta şirketi de aynı haklara sahiptir. Dolayısıyla, taşıyan, ziya ve hasarın kendi kusurundan doğmayan bir sebepten ileri geldiğini kanıtlayacak olursa sorumluluktan kurtulur