Başkası Lehine Sigorta

Sigorta konusu mal üzerinde bizzat menfaati olmayan bir kişi de kendi adına olmamak kaydıyla sigorta yaptırabilir. Sigorta sözleşmesi, iki taraflı bir işlem olmakla birlikte, taraflar yaptıkları sözleşme ile borcun alacaklıya değil de üçüncü kişiye ifasını kararlaştırabilirler. Bu durumda başkası lehine sigortadan bahsedilir. Başkası lehine sigorta, üç ayrı şekilde ortaya çıkar: Başkası hesabına sigorta, başkası adına sigorta ve kimin olacaksa onun hesabına sigorta. Buna göre, bir kişi üçüncü bir kişiye ait menfaati tazminatın ona ödenmesi koşuluyla sigorta ettirecek olursa, başkası hesabına sigorta söz konusu olur. Buna karşılık, başkası adına sigorta da bir kişi üçüncü bir kişiyi temsilen onun adına ve hesabına sigorta sözleşmesi yaptırmaktadır. Sigorta poliçesinde, sözleşmeyi yapanın kendi menfaatinin mi yoksa başka bir kişinin menfaatin mi sigortalanacağının belirtilmediği hâllerde ise, kimin olacaksa onun hesabına sigorta gündeme gelir.

aa) Başkası Hesabına Sigorta

Başkası hesabına sigorta, bir malvarlığı değeri üzerinde doğrudan menfaati olmayan bir kişinin üçüncü bir kişi lehine sigorta sözleşmesi yaptırmasıdır. Bu tür sözleşmelerde, sigorta ettiren, sigortacı ve sigortalı olmak üzere üç kişi vardır. Sigorta ettiren, sözleşmeden doğan bütün yükümlülükleri yerine getirir, sözleşmeyi imzalar, primleri öder ve riziko gerçekleştiğinde sigortacıya bildirimde bulunur. Bu durumda, sigorta ettiren sözleşmeden doğan haklardan yararlanamayacağı gibi riziko gerçekleştiğinde sigorta tazminatını da talep edemez. Sigortalı ise sigortanın nimetlerinden yararlanırken sigortacıya karşı herhangi bir yüküm taşımaz, ancak sigorta sözleşmesinden doğan haklar sigortalıya ait olur (TTK.m. 1454/1). Dolayısıyla riziko sonucunda zarar meydana geldiğinde sigortalı, sözleşmede aksine bir hüküm yoksa tazminatı sigortacıdan isteme ve onu dava etme hakkına sahiptir.

Başkası hesabına sigorta, uygulamada daha çok sorumluluk sigortalarında görülür. Taşıyıcı malî sorumluluk sigortası, otopark ve ardiye gibi yerlerdeki malların sigortası, trafik sigortası ve otobüs zorunlu koltuk sigortalan başkası hesabına sigorta niteliği taşır. Otobüs zorunlu koltuk sigortasında da, sigorta konusu otobüste seyahat eden yolcuların kazaya uğraması riski güvence altına alınır. Bu tür sigortalarda, otobüs işleteni sigorta ettiren durumunda olup, sigortalılar otobüste seyahat edecek olan yolculardır.

Bazı hâllerde, sigorta sözleşmesinin başkası adına mı yoksa başkası hesabına mı yapıtlığı konusunda bir açıklık olmayabilir. Bu husus, TTK.m. 1454/2’de çözüme kavuşturulmuştur. Buna göre, üçüncü kişinin adının belirtildiği durumlarda, tereddüt hâlinde, sigorta ettirenin, üçüncü kişinin temsilcisi olarak değil, kendi adına fakat üçüncü kişi lehine hareket ettiği kabul edilir.

bb) Başkası Adına Sigorta

Başkası adına sigorta (temsilen sigorta), bir kişinin başkasına ait bir menfaati onun ad ve hesabına sigorta ettirmesidir (TTK.m. 1454/1). Bu durumda sigorta sözleşmesi temsilci tarafından imzalandığı hâlde, sigorta ilişkisi sigortacı ile sigortalı arasında kurulur. Adına sigorta yapılan kişi, sözleşmeden doğan bütün borçlan yerine getirmekle yükümlüdür.

Başkası adına sigorta yapılabilmesi için kural olarak temsilciye yetki verilmiş olması gereklidir. Ancak sözleşme yapıldığı sırada temsil yetkisi verilmemiş olsa bile sigorta sözleşmesi geçerlidir. Adına sözleşme yapılan kişi daha sonradan icazet verirse sözleşmeden dolayı sorumlu olur ve sigortadan yararlanır. Temsilci sıfatıyla sigorta yaptıran kişi temsil yetkisine sahip değilse veya sonradan icazet verilmezse primleri bizzat ödemek zorunda kalır.

Başkası adma sigorta, uygulamada daha çok inşaat sigortalarında görülür. Buna göre, genellikle kamu kuruluşlarınm inşaat ihalesini alan müteahhitler, ihale şartnamesi gereğince iş sahibi kuruluş adma sigorta yaptırmaktadır. Böylece, inşaatın tamamlanmasına kadar sigorta güvencesi sağlanmış olmakta, herhangi bir hasar meydana geldiğinde ise, sigortalı konumundaki resmi kuruluş tazminata hak kazanmaktadır